Chè (trà) hoa vàng còn gọi là Kim hoa trà, là loài thực vật hạt kín trong họ Theaceac, có tên khoa học là CamenliaChrySantha. Loại cây này được tìm thấy ở một số tỉnh như tỉnh Quảng Ninh, Nghệ An, Vĩnh Phúc, Ninh Bình, Đà Lạt, Tuyên Quang, Hà Nội và tại Hà Giang, mới đây phát hiện cây chè hoa vàng mọc tự nhiên ở xã Yên Hà, huyện Quang Bình với nhiều cây ước đạt từ vài chục đến hàng trăm năm tuổi, nhiều cây cao từ 4 - 5m và rất nhiều cây con mọc xanh tốt.
Đặc điểm của cây Chè hoa vàng là cây gỗ nhỏ hay cây bụi; nhánh mảnh, không lông; Lá có phiến thuôn, dài 11 - 14 cm, rộng 4 - 5 cm, không lông, mép có khía răng cưa nhỏ, gân bên khoảng 10 đôi; cuống lá dài 6 - 7 mm; Quả nang to 3 cm, vỏ quả dày 3 mm. Sinh sống trong các khu rừng ẩm có độ cao dưới 500m. Hoa có màu vàng kim có sáp bóng, có đường kính từ 5 - 6 cm, dạng cốc hoặc bát. Hàng năm, vào tháng 4 - tháng 5 cây đâm lộc, ra lá mới, sau 2 - 3 năm lá già, rụng, cây bắt đầu nở hoa vào tháng 11, kéo dài đến tháng 3 năm sau.
Chè hoa vàng được các nhà khoa học đánh giá là loài thảo dược hiếm, có chứa trên 400 hoạt chất quý có lợi cho sức khoẻ con người. Trong đó phải kể tới những hợp chất quan trọng như Saponin, các hợp chất phenolic, amio acid, axit folic, protein, vitamin B1, B2, C, E, axit béo,.. cùng rất nhiều các thành phần dinh dưỡng tự nhiên; trà hoa vàng có vài chục loại axitamin, rất nhiều các nguyên tố vi lượng Ge, Se, Mo, Zn, V,.. Trong lá chè hoa vàng có những hoạt chất làm giảm tổng hàm lượng lipit trong huyết thanh máu, giảm lượng cholesterol mật độ thấp (cholesterol xấu) và tăng lượng cholesterol mật độ cao (cholesterol tốt). Nước sắc lá chè hoa vàng có tác dụng hạ huyết áp rõ ràng và tác dụng này được duy trì trong thời gian tương đối dài. Bên cạnh đó, nước sắc lá chè hoa vàng còn có tác dụng ức chế sự tụ tập của tiểu cầu, chống sự hình thành huyết khối gây tắc nghẽn mạch máu, phòng ngừa ung thư và ức chế sự phát triển của các khối u khác. Giúp hưng phấn thần kinh lợi tiểu mạnh, giải độc gan và thận, ngăn ngừa xơ vữa động mạch máu, ức chế và tiêu diệt vi khuẩn. Ngoài ra, lá chè còn có tác dụng chống viêm, chống dị ứng và duy trì trạng thái bình thường của tuyến giáp.
Chè hoa vàng được sử dụng trong một số bài thuốc nam trong việc hỗ trợ điều trị một số căn bệnh như tiểu đường, mỡ máu, ung thư, men gan cao. Cách sử dụng đơn giản nhất là hãm lá Chè hoa vàng như chè xanh và uống hàng ngày. Đối với hoa của Chè hoa vàng, mỗi ngày chỉ từ 1 - 2 bông cho 1 ấm chè uống cả ngày là đủ. Dùng hàng ngày sau một thời gian sẽ tự cảm thấy sức khỏe được cải thiện rõ rệt…
Hiện nay do nhu cầu về loại dược liệu quý này tăng cao nên cây giống Chè hoa vàng tự nhiên đang bị khai thác tận diệt và có nguy cơ tuyệt chủng. Nhận thức được giá trị và thấy những lợi ích cũng như tác dụng của Chè hoa vàng cùng với tiềm năng, lợi thế phát triển, mang lại giá trị cho sức khỏe và sự phát triển kinh tế cũng như mức độ quý hiếm của Chè hoa vàng, nhiều địa phương đã tuyên truyền người dân có giải pháp bảo vệ cây chè hoa vàng, nhân giống và mở rộng trồng, phát triển loại cây này. UBND xã Yên Hà, huyện Quang Bình tổ chức tuyên truyền người dân trong xã có giải pháp bảo vệ cây chè hoa vàng được tìm thấy. Đồng thời, tìm kiếm nguồn kinh phí hỗ trợ người dân bảo tồn loài thảo dược quý, từ đó có kế hoạch xây dựng đề án bảo tồn, nhân rộng thành vùng trồng dược liệu chè hoa vàng bản địa quý hiếm tại địa phương để tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Sau đây là kỹ thuật trồng cây Chè hoa vàng:
Chuẩn bị đất: Chè hoa vàng có thể thích nghi với nhiều loại đất tốt nhất là dùng đất ruộng, đất đồi hay đất đóng bao để trồng. Đất trồng phải được phơi khô, hoặc ủ chế phẩm sinh học để diệt trừ nấm bệnh. Đất phải đảm bảo dinh dưỡng và thoát nước tốt. Đối với đất ruộng, tốt nhất nên trộn thêm khoảng 10 % đến 15% phân bò chuồng hoai mục, sạch bệnh và 20% trấu hun giúp thông thoáng đất và đồng thời bổ sung lượng Kali cho giá thể, trộn thêm chế phẩm sinh học Trichoderma vừa đủ nếu có nhằm giúp đất sạch nấm bệnh. Nếu trồng cây trên đất mà không có phân chuồng hoai hay phân hữu cơ, đất trồng có thể dùng phân NPK với tỷ lệ 16 - 16 - 5 hoặc 10 - 10 - 3, mỗi mét vuông từ 300g đến 0,5kg bón thẳng xuống ruộng.
Trồng Chè hoa vàng trong chậu: Cây Chè hoa vàng rất thích hợp để trồng trên chậu cảnh. Việc này giúp di chuyển dễ dàng để tránh nắng mưa. Đầu tiên ta chọn chậu có kích thước phù hợp với cây, sau đó lấy viên sỏi hay mảnh sành bịt lỗ thoát nước. Rải 1 lớp sỉ than hay than hoa xuống đáy chậu dày khoảng 2cm, sau đó cho giá thể đã trộn và trồng cây vào chậu. Lưu ý mặt đất luôn thấp hơn đáy chậu khoảng 3cm để sau bón phân hay tưới nước được thuận tiện.
Trồng Chè hoa vàng trên đất: Đập đất tơi nhỏ, lên luống rộng 1,2m, xé bỏ túi bầu, đào hố nhỏ rồi cho cây vào trồng sao cho cây đứng thẳng mặt bầu bằng mặt đất. Mỗi luống trồng khoảng 3 hàng khoảng cách các hàng là 30 cm. Sau khoảng 3 năm trồng, cây Chè bắt đầu cho thu hoạch lá, sau 4 - 5 năm cây sẽ cho thu hoạch hoa.
Bón phân: Từ lúc trồng đến khi cây cao 0,8m - 1m, cứ một tháng tiến hành bón phân một lần, có thể bón phân NPK hoặc phân chuồng, phân hữu cơ… cho tốc độ sinh trưởng tốt, ít nấm bệnh, khả năng đề kháng cao và cuối cùng là cho nhiều hoa, hoa to và đậm mầu hơn, lúc này hoa có chất lượng và sản lượng tốt hơn.
Tưới nước: Đối với tưới nước thì cần tưới nước thường xuyên. Mùa hè 2 lần 1 ngày, mùa xuân và thu 1 lần một ngày, mùa đông 2 ngày 1 lần.
Trừ sâu bệnh: Đây là vấn đề tối quan trọng liên quan đến tốc độ sinh trưởng và phát triển của cây, chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm của sản phẩm thu hái. Cây Chè hoa vàng thường mắc ít bệnh. Những bệnh thường gặp như bệnh sâu đục thân, bệnh sâu ăn lá, các loại rệp, nhện đỏ… có thể sử dụng thuốc trừ sâu trên thị trường, thời gian cách ngày thu hoạch hoa và lá ít nhất 1 tháng.
Thu hoạch: Thời gian thu hoạch hoa tập trung từ tháng 11 đến tháng 2 âm lịch. Thời điểm thu hoạch thích hợp nhất là lúc nụ hoa còn chưa bung nở. Sản phẩm sau thu hoạch có thể đem sấy khô, bảo quản trong lọ thủy tinh có nắp đậy kín là cách tốt nhất hoặc sử dụng túi hút chân không hoặc lọ nhựa để bảo quản Chè. Có thể sử dụng gói chống ẩm để giữ cho Chè hoa vàng không bị mốc và đặt túi hoa khô ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp. Ngoài ra, Chè hoa vàng có thể chế biến và sản xuất thành nhiều sản phẩm thương mại như trà túi lọc, trà hoa vàng sấy thăng hoa, bột matcha trà hoa vàng…
Với nhiều dược chất quý hiếm, Chè hoa vàng là loài dược liệu quý có tác dụng chữa nhiều bệnh. Loài cây này thích hợp với một số khu vực vùng núi. Vì vậy, tại Hà Giang một số vùng của huyện Quang Bình, Bắc Mê, Vị Xuyên có thể mở rộng diện tích trồng và phát triển Chè hoa vàng, mang lại thu nhập, phát triển kinh tế, góp phần nâng cao đời sống của người dân./.
Nguồn tin:
