Khoa học và công nghệ (KH&CN) ngày càng phát triển, đạt được nhiều thành tựu khẳng định vai trò là động lực phát triển kinh tế - xã hội. Song hành cùng các thành tựu KH&CN là hoạt động truyền thông với nhiệm vụ là cầu nối chuyển tải thông tin, truyền bá văn hóa yêu khoa học đến công chúng, xây dựng xã hội trọng khoa học và phát triển đất nước dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Vai trò của truyền thông KH&CN
Truyền thông KH&CN đã trở thành sức mạnh và góp phần nâng cao dân trí, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, trở thành cầu nối hữu dụng, đưa tri thức và tiến bộ KH&CN đến nhanh hơn với đại quần chúng và đời sống sản xuất, xã hội; bên cạnh đó, truyền thông KH&CN đã khơi dậy và truyền cảm hứng cũng như khát vọng sáng tạo trong cộng đồng, góp phần hình thành nên văn hóa đổi mới sáng tạo và nuôi dưỡng tình yêu, niềm say mê nghiên cứu khoa học trong giới trẻ.
Tại Việt Nam, trong những năm gần đây, cùng với nhiều thành tựu to lớn đã đạt được trong công cuộc phát triển kinh tế - xã hội thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế, nhận thức và đời sống vật chất cũng như tinh thần của người dân đã có sự thay đổi rất lớn. Đóng góp trong sự thay đổi nhận thức, cần kể đến vai trò, sức mạnh đặc biệt của báo chí, truyền thông trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt có sự đóng góp của truyền thông KH&CN. Nhận thức đầy đủ về vai trò của KH&CN, đi đôi với sự quan tâm đúng mức, cụ thể, thiết thực của các cấp, ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị là vấn đề quan trọng số một để KH&CN có thể phát triển và thực hiện tốt sứ mệnh của mình. Công tác truyền thông KH&CN trong thời gian qua đã có những bước tiến vượt bậc, ngày càng khẳng định được vai trò, vị trí quan trọng góp phần giới thiệu những thành tựu nổi bật của khoa học trong nước và thế giới. Qua các kênh truyền thông, lãnh đạo các cấp có thêm nhiều thông tin về vai trò, vị trí, đóng góp của KH&CN và đổi mới sáng tạo, công chúng nhận thức rõ hơn về tính chất quyết định phát triển lực lượng sản xuất, nâng cao năng lực cạnh tranh, hiệu quả của sản phẩm, hàng hóa và của cả nền kinh tế. Truyền thông góp phần tạo được sự đồng thuận, ủng hộ, tham gia của toàn xã hội, biến thành hành động, đẩy mạnh hơn nữa việc áp dụng KH&CN vào công tác quản lý, sản xuất và đời sống.
Tại Trung ương, các hoạt động nghiên cứu, các Chương trình hợp tác về truyền thông KH&CN được chú trọng triển khai rất hiệu quả. Hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo có nhiều sự đổi mới, được triển khai với nhiều nội dung đa dạng, thiết thực qua nhiều hình thức phong phú, sinh động, đóng góp quan trọng vào những kết quả đạt được của Bộ và của ngành KH&CN; tuyên truyền đường lối, chủ trương, chính sách, quy định của pháp luật về KH&CN đến với nhân dân, phổ biến tri thức, nâng cao nhận thức của xã hội về vai trò, vị trí của KH&CN trong phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng. Đồng thời, cung cấp thông tin KH&CN phục vụ quản lý Nhà nước, nghiên cứu, triển khai, sản xuất và đời sống,... làm cơ sở đề xuất, xây dựng các cơ chế, chính sách phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; phát hiện, tuyên truyền rộng rãi, kịp thời những nhân tố điển hình, mô hình hiệu quả, đơn vị có nhiều đóng góp tích cực trong lĩnh vực KH&CN.
Hoạt động truyền thông KH&CN tại tỉnh Hà Giang
Đối với tỉnh Hà Giang thời gian qua, trong điều kiện còn rất nhiều khó khăn cả về nguồn nhân lực và điều kiện kinh tế, cơ sở vật chất, tuy nhiên, Sở KH&CN cùng với các cơ quan báo chí, sở, ngành liên quan đã có nhiều nỗ lực, vượt qua khó khăn, thử thách và đã đạt được một số kết quả nhất định. Thông qua các hoạt động thông tin và truyền thông, nghiên cứu - triển khai trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn đã góp một phần vào việc xây dựng chủ trương, đường lối, chính sách của tỉnh. Khoa học ứng dụng có bước tiến rõ nét; những sản phẩm, công nghệ, mô hình ứng dụng phục vụ và tác động trực tiếp đến sản xuất, đời sống của người dân...
Hoạt động thông tin - truyền thông KH&CN đã có những đóng góp tích cực trong việc chuyển tải, phổ biến kiến thức KH&CN, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, xây dựng nguồn lực thông tin về KH&CN phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Thông tin KH&CN được đăng tải kịp thời, với nội dung phong phú, dễ hiểu và có những phản hồi tích cực từ công chúng như các bài viết về chính sách KH&CN; về các lĩnh vực sở hữu trí tuệ; tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng; an toàn bức xạ; quản lý công nghệ... đã góp phần quan trọng trong việc triển khai thành công các đề tài nghiên cứu, dự án ứng dụng, mô hình sản xuất thử nghiệm trên tất cả các lĩnh vực, mang lại những kết quả thiết thực.
Các cơ quan báo chí, đài phát thanh và truyền hình của tỉnh, các sở, ngành, tổ chức (Liên hiệp các Hội khoa học và Kỹ thuật, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Sở Công Thương,...) cũng đã và đang tiến hành và có sự phối kết hợp trong những hoạt động thông tin KH&CN với các hình thức khá đa dạng và linh hoạt. Hệ thống truyền thông KH&CN đã và đang ngày càng hoạt động có hiệu quả, phục vụ đắc lực nhu cầu thông tin cho các nhà quản lý, người dân, doanh nghiệp, rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu, thực nghiệm và sản xuất, đời sống.
Đối với Sở KH&CN, hoạt động thông tin - truyền thông KH&CN hiện nay được triển khai thực hiện trên một số loại hình cụ thể như sau:
Thông tin - truyền thông KH&CN bằng ấn phẩm: Bản tin KH&CN; kỷ yếu phổ biến kết quả các đề tài, dự án KH&CN hàng năm; kỷ yếu, tài liệu phục vụ các hội nghị, hội thảo;... Nội dung thông tin của các ấn phẩm được truyền tải khá phong phú và cụ thể, nhiều chuyên mục gắn với thực tiễn sản xuất, đời sống của người dân địa phương, thông tin KH&CN được truyền thông đến cấp xã, phường, đảm bảo khả năng áp dụng vào thực tiễn chăn nuôi, trồng trọt và sản xuất của người dân trên địa bàn toàn tỉnh.
Thông tin - truyền thông KH&CN qua các phương tiện thông tin đại chúng: Hàng năm, Sở KH&CN phối hợp với Báo Hà Giang, Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh xây dựng các chuyên đề truyền tải những thông tin về các đề tài, dự án KH&CN đã thực hiện đạt kết quả cao và có khả năng ứng dụng vào thực tế; các hoạt động sáng tạo khoa học kỹ thuật; các mô hình kinh tế hộ gia đình, trang trại, nông nghiệp công nghệ cao; các gương điển hình sản xuất, kinh doanh giỏi; phổ biến các phương pháp, kỹ thuật nuôi - trồng - chế biến nông, lâm, thủy sản; phổ biến kiến thức về các hoạt động sở hữu trí tuệ; tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng và các mô hình áp dụng hiệu quả hệ thống quản lý chất lượng (ISO) tại các đơn vị...
Thông tin truyền thông KH&CN qua các hình thức khác: Tổ chức các hội thảo, hội nghị; các lớp tập huấn kỹ thuật, trình diễn mô hình; tổ chức giao lưu, học tập và trao đổi kinh nghiệm hoạt động KH&CN với các tỉnh, thành phố trong nước.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác thông tin - truyền thông KH&CN: Công tác truyền thông KH&CN của tỉnh đã được quan tâm và phát triển mạnh mẽ. Trang thông tin điện tử của Sở (https://skhcn.hagiang.gov.vn/) với mục đích phục vụ hoạt động quản lý Nhà nước về KH&CN của tỉnh và phổ biến thông tin, kiến thức trong lĩnh vực KH&CN. Ngoài ra, Sở cũng đã đầu tư xây dựng phần mềm Hệ thống cơ sở dữ liệu chuyên ngành KH&CN nhằm quản lý tất cả các tài liệu chuyên ngành thuộc những lĩnh vực hoạt động, góp phần phục vụ hiệu quả công tác quản lý Nhà nước về KH&CN. Bên cạnh đó, Hệ thống cơ sở dữ liệu KH&CN - Thư viện số (http://thuvienkhoahochg.vn/) với trên 5.000 bản ghi, gồm hàng trăm đầu sách, đề tài/dự án/tài liệu KH&CN nhằm phục vụ công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học kỹ thuật của người dân trong tỉnh.
Nhìn chung, công tác thông tin - truyền thông KH&CN đã góp phần nâng cao nhận thức, khai thác tốt các tiềm năng, thế mạnh của địa phương, giúp người nông dân mạnh dạn đầu tư, áp dụng công nghệ tiên tiến vào sản xuất; đa dạng hóa các chủng loại giống cây trồng, vật nuôi, đặc biệt là các giống rau, hoa và chè mới vào sản xuất, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ của hoạt động truyền thông KH&CN của địa phương. Đồng thời, việc áp dụng các công nghệ tiên tiến đã góp phần làm thay đổi cơ bản tư duy nhận thức của người canh tác nông nghiệp trên địa bàn tỉnh, mang lại hiệu quả kinh tế cao, có tính bền vững, qua đó tạo cơ hội cho nông dân tiếp cận và ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, nâng cao thu nhập, phát triển kinh tế...
Một số đề xuất cho hoạt động truyền thông KH&CN trong những năm tới
Duy trì và phát triển phải là định hướng xuyên suốt trong phát triển các hoạt động truyền thông KH&CN. Duy trì và phát huy các thành tựu đã đạt trong những năm qua đối với Bản tin KH&CN Hà Giang, xem đây luôn là hoạt động truyền thống của thông tin - truyền thông KH&CN. Đẩy mạnh các hoạt động xuất bản các ấn phẩm KH&CN, nhất là việc phổ biến các kết quả nghiên cứu KH&CN trên địa bàn tỉnh.
Đẩy mạnh hợp tác với các cơ quan báo chí, truyền thông của Trung ương đóng trên địa bàn tỉnh và cơ quan báo chí của địa phương trong lĩnh vực truyền thông KH&CN.
Duy trì hệ thống cơ sở dữ liệu KH&CN đã tích hợp nhiều năm qua, bổ sung tư liệu mới từ Cục Thông tin KH&CN và các nguồn cung cấp khác. Duy trì và phát huy hiệu quả tuyên truyền của Trang thông tin điện tử của Sở KH&CN.
Cần lưu tâm khai thác và quản lý tốt để phát triển các hoạt động thông tin truyền thông KH&CN trên các kênh, mạng xã hội như Youtube, Facebook... Hiện nay, nhiều tổ chức truyền thông, báo chí: Thanh niên, Tuổi trẻ,... đều khai thác đưa thông tin lên mạng xã hội.
Có thể khẳng định, hoạt động truyền thông KH&CN có phát huy hiệu quả và phát triển bền vững được hay không luôn phải cần và đủ 3 yếu tố: Phần cứng (cơ sở vật chât, máy móc thiết bị), phần mềm (hệ thống cơ sở dữ liệu, chính sách...) và quan trọng nhất là con người (người xây dựng chủ trương, định hướng, kế hoạch - người chỉ đạo - người thực hiện triển khai) tất cả đều phải được đào tạo chuyên sâu trong lĩnh vực truyền thông KH&CN. Đặc biệt, để thúc đẩy nền KH&CN nước nhà nói chung và của tỉnh Hà Giang nói riêng, cần phải nâng cao hơn nữa vai trò của hoạt động truyền thông KH&CN, vì đây được xem là một trong những nhiệm vụ quan trọng để gắn kết cộng đồng và giới nghiên cứu nhằm mục đích phổ biến tri thức, cung cấp thông tin KH&CN phục vụ quản lý Nhà nước, nghiên cứu, sản xuất và đời sống, góp phần phát triển KT-XH…
Nguồn tin:
